دو روز تعطیلی و افزایش کلاهبرداری – پیشنهادهایی برای جلوگیری از برداشتن کلاه‌مان!

از زمانی که شروع به کار کردیم، امکان نداشته که دو روز تعطیلی پشت سر هم باشد و با یک کلاهبردار و موضوع کلاهبرداری مواجه نشویم. البته چهار سالی است که کلاه‌مان را سفت چسبیده‌ایم. اما هنوز هم با افرادی مواجه می‌شویم که به قصد کلاهبرداری، وارد معامله می‌شوند. نمونه‌اش فردی بود که روز پنجشنبه‌ی گذشته (۱۶ شهریور ۹۶) قصد خرید ۵۰ گوشی آیفون برای وزارت ورزش داشت که در روز عید غدیر به ورزشکاران هدیه دهند و روز یکشنبه با ما تسویه کنند!

فکر کنم بد نباشد که برخی تجربیات خود در طی ۱۰ سال گذشته را در دسته‌بندی تجربه کاری منتشر کنم.

اگر تجربه نداشته باشیم، خیلی کم پیش می‌آید که هنگام مواجه با یک کلاهبردار، به او مشکوک شویم. آنها مدت‌ها قبل از اینکه به سراع ما بیایند، ما را رصد کرده و حتی ممکن است اطلاعات شخصی ما را نیز به دست آورده باشند.

مثلا یکی از آنهایی که موفق به کلاهبرداری از ما شد، فردی بود که حتی می‌دانست من به کدام دکتر دندانپزشک مراجعه می‌کنم. می‌دانست که آن دکتر مشتری ما است و حتی می‌دانست آن دندانپزشک، بیماران خود را جهت عکاسی از دندان به کدام لابراتوار ارجاع می‌دهد. پس به عنوان برادر آن دندانپرشک با ما وارد معامله شد و درخواست کرد که محصول را جهت نصب به لابراتوار طرف قرارداد برادرش بفرستیم و عصر که دکتر به مطب آمد، جهت تسویه مراجعه کند. محصول به آن لابراتوار ارسال شد و چند ساعت بعد که همکاران ما جهت نصب به آنجا مراجعه کردند، متوجه شدند که فردی به عنوان برادر دندانپزشک با آنجا تماس گرفته و گفته بوده که چون برادرم امروز مطب نیست و من محصولی خریده‌ام، می‌گویم که محصول به لابراتوار شما که نزدیک مطب ارسال شود و هر وقت فرصت کردم، یک راننده می‌فرستم تا محصول را از آنجا ببرد. بلافاصله پس از رسیدن محصول به لابراتوار، فردی را واسطه کرده که به لابراتوار برود و محصول را از آنجا خارج کند.

برای اینکه مطلب زیاد طولانی نشود، خیلی از سناریوها و دیالوگ‌ها را حذف کردم. اما در همین حد هم متوجه شده‌اید که کلاه‌بردارن و دزدها، الزاما ظاهر ترسناک ندارند. اتفاقا بسیار مودب و باشخصیت جلوه می‌کنند و رابطه‌ای گرم و صمیمی با طعمه‌هایشان برقرار می‌کنند.

برخی از ویژگی‌های افرادی (کلاهبردار) که در این سالها با آنها برخورد کرده‌ایم را برایتان می‌نویسم:

• آنها بسیار مودب و باشخصیت بوده‌ و حتی ممکن است ظاهر و بیانی مذهبی داشته باشند.
• اطلاعات زیادی از شما و کسب‌وکارتان دارند.
• قیمت اصلا برایشان مهم نیست. (چون قصد پرداخت ندارند!)
• برای تحویل گرفتن محصول، عجله دارند و مدام پیگیر هستند.
• معمولا سفارش خود را در انتهای ساعات کاری شما قطعی می‌کنند.
• اگر قرار است محصول را برایشان ارسال کنید، معمولا در یک مکان عمومی مثل کتابخانه یا فروشگاه یا مسجد قرار می‌گیرند و از شما می‌خواهند که محصول را به آنجا ارسال کنید. البته پیش آمده که یک آدرس غلط نیز بدهند و هنگام رسیدن پیک به محل آنها و در نتیجه پیدا نکردن ادرس، پیک با مشتری تماس بگیرید و آدرس صحیح را دریافت کند که معمولا نزدیک همان آدرس اول است و اکثرا یک مکان عمومی و یا یک مجتمع برزگ بوده است.
• معمولا یک زن را نیز همراه خود دارند و یا در پروسه، یک زن نیز وارد سناریو خواهد شد. زن‌ها معمولا قابل اعتمادترند.

چه کنیم که کمتر کلاهمان را بردارند؟ (می‌گویم کمتر، چرا که هر روز با متدهای جدیدی به سراع ما می‌آیند):

1. طمع نکنیم. سود فروش ۵۰ آیفون، کسی را به عرش نبرده. اما از دست دادن ۵۰ آیفون، شاید ما را زیر فرش ببرد!
2. به هیچ‌وجه از کسی که نمیشناسیم، چک قبول نکنیم. حتی اگر به نحوی صحبت می‌کرد که گویی ما را از دوستان صمیمی‌مان بیشتر می‌شناسد.
3. به افرادی که برای تحویل گرفتن کالا و خدمات، عجله دارند، مشکوک شویم.
4. اگر چند روز تعطیلی پیش رو داریم، با حساسیت بیشتری به مشتریانمان نگاه کرده و آنها را بررسی کنیم.
5. اگر قرار است وجه کالا از طریق حواله‌های بین‌بانکی (پایا و ساتنا و …) به ما پرداخت شود، تا زمان واریز شدن وجه به حساب، کالا را ارسال نکنیم. رسیدهای حواله‌های پایا و ساتنا، رسید قطعی نیستند. اکثر بانک‌ها این امکان را به مشتریانشان می‌دهند که بدون داشتن موجودی، حواله‌ی بین‌بانکی صادر کنند. حتی برخی این اجازه را می‌دهند که تا یک‌ساعت پس از صدور حواله‌ی بین‌بانکی، بتوان آن را لغو کرد. البته برخی بانک‌ها در رسیدِ حواله‌های بین بانکی، قطعی نبودن آن را ذکر می‌کنند اما برخی دیگر ذکر نمی‌کنند. در کل، این رسیدها تا زمانی که وجه به حساب شما واریز نشود، قابل اعتماد نیستند.
6. به مشتریانی که زود صمیمی می‌شوند، بیشتر مشکوک شویم!
7. کلاهبرداران، اصلا به قیمت توجهی ندارند. آنها اکثرا گرانترین کالا یا خدمات شما را می‌خواهند و حتی قیمت بالاتر شما نسبت به رقبایتان اصلا برایشان مهم نیست.
8. اگر قرار است کالا را برای مشتری ارسال کنید، حتما به راننده‌ی خود بگویید که محصول را در آدرسی جز محلی که شما برایش نوشته‌اید، تحویل ندهد و هرگونه مغایرت آدرس و یا تغییر آدرس توسط مشتری را ابتدا با شما در میان بگذارد. همچنین این نکته را متذکر شوید که به هیج‌وجه کالا را قبل از تسویه تحویل ندهد. بارها پیش آمده که فردی به بهانه‌ی تست کردن محصول، به داخل یک مجتمع رفته و دیگر بازنگشته. و یا به بهانه‌ی گرفتن پول از بانک، به داخل بانک مراجعه کرده و یا در شلوغی بانک مخفی شده و یا در فرصت مناسب از بانک فرار کرده است.
   • در صورتیکه قرار است وجه را از طریق دستگاه POS سیار دریافت کنید و با این بهانه‌ها مواجه شدید: “دستگاه پوز کار نمی‌کند. کارت بانکی مرا قبول نمی‌کند. گویا سیستم بانکی مشکل دارد و دستگاه با مرکز ارتباط برقرار نمی‌کند و …”، حتما قبل از تحویل محصول، وجه آن را از طریق روش‌های دیگری دریافت کنید و در رودربایستی قرار نگیرید. این مشکل شما نیست که سیستم بانکی مشکل دارد. ما اگر در ایران کلاه‌برداران بالفعل زیادی نداشته باشیم، افراد بی‌مسئولیت و بی‌خیال زیادی داریم (کلاهبرداران بالقوه). چند سال است که برخی مشتریان ما قرار بوده پس از دریافت محصول، به بانک مراجعه کنند و وجه محصولی که خریداری کرده‌اند را برای ما واریز کنند!
9. اگر وجه محصول و یا خدمات خود را از طریق دستگاه پوز دریافت می‌کنید، علاوه بر مشاهده‌ی مبلغ درج شده بر روی رسید دستگاه، حتما به نام فروشگاه یا شرکت خود و تاریخ و ساعت نیز دقت کنید. یکی از شگردهای کلاهبرداران این است که مثلا مبلغ ۲,۰۰۰,۰۰۰ تومان را در یک دستگاه پوز پرداخت می‌کنند و از شما نیز به انداره‌ی همین مبلغ خرید می‌کنند و رسید قبلی که مربوط به شما نیست را به شما ارائه می‌دهند.
10. اگر قرار است کالا را برای مشتری ارسال کنید و به او مشکوک شده‌اید، حتما یک شماره تلقن ثابت نیز از وی دریافت کنید و قبل از ارسال محصول، به بهانه‌ی چک کردن نهایی آدرس و یا مشخصات محصول، با آن شماره تلفن ثابت (منزل یا محل کار) تماس بگیرید و از صحت شماره تلفن، اطمینان حاصل کنید.
11. معمولا هیچ سازمانی با چک شخصی خرید نمی‌کند (متاسفانه خیلی کم پیش می‌اید که به صورت نقدی خرید کنند و حداقل چک دو روزه ارائه می‌دهند). اگر به عنوان خرید برای فلان سازمان نزد شما آمدند، حتما دقت کنید که چک دریافتی، به نام سازمان باشد و یا اگر به نام شخص است، معرفی‌نامه‌ای از سازمان همراه وی باشد و حتما به صورت تلقنی نیز با واحد تدارکات آن سازمان، هماهنگ کنید و از صحت خرید و فرد مراجعه کننده، اطمینان حاصل کنید.
12. اگر به صورت غیرحضوری از شما خرید می‌کنند و وجه محصول را در هنگام تحویل به خریدار دریافت می‌کنید، با توجه به مبلغ کالا و خدمات خود، قانونی را برای سقف این مبالغ تعیین کنید. مثلا تکنولایف و دیجیکالا برای مبالغ بالاتر از ۳ میلیون تومان، امکان پرداخت در محل ندارند و وجه کالا می‌بایست قبل از ارسال، تسویه شود.
13. با توحه به اینکه مدتهاست که وجه نقد کمتر استفاده شده و بیشتر مبالغ از طریق کارت بانکی و یا اینترنت حابجا می‌شوند، اما کماکان باید به اسکناس‌های تقلبی حساس بود.

البته مدل دیگری از کلاهبرداری وجود دارد که کلاه شما را برنمی‌دارند، بلکه کلاه فرد دیگری را به واسطه‌ی شما برمی‌دارند و یا بهتر بگویم، شما را واسطه می‌کنند که از فرد دیگری دزدی کنند. مثلا با یک کارت بانکی دزدی به شما مراجعه و از شما خریدی انجام می‌دهند.

مورد دیگری که بارها برای ما پیش آمده این بوده که خریدی را با کارت بانکی دزدی به صورت آنلاین انجام می‌دهند و چند دقیقه پس از ثبت سفارش و قبل از آنکه کالا برایشان ارسال شود، سفارش خود را لغو کرده و درخواست عودت وجه را می‌دهند. منتها شماره کارت بانکی که جهت عودت وجه ارائه می‌کنند، با شماره کارتی که از طریقش خرید کرده‌اند، تقاوت دارد. درگاه‌های پرداخت انلاین، ۴ رقم آخر شماره کارتی که با آن خریدی از شما انجام داده‌اند را نمایش می‌دهند. در صورت برخورد با چنین مواردی، حتما شماره کارت را چک کرده و مبلغ را فقط به کارتی که از آن پرداخت شده است، عودت دهید. البته موردی را هم داشته‌این که یک کودک با کارت مادرش خرید کرده بود و درخواست عودت وجه به کارت خودش را داشت. قاعدتا در چنین موردی، فروشنده را به عنوان فردی که پول را گرفته و کالا را ارسال نکرده، به مادرش معرفی می‌کرده 😀

امیدوارم این نوع مطالب برایتان مفید باشد. امیدارم هیچوقت در دام چنین افرادی نیافتید و اگر با آنها مواجه شدید، به جای آنکه در سناریوی آنها گرفتار شوید، برای آنکه مدتی با وی سرگرم شوید، سناریویی را بر روی وی اجرا کنید.

پی‌نوشت: اگر فرض کنیم که سیستم قضایی و انتظامی ما سیستم کارایی باشد و حتی به پرونده‌های کلاهبرداری و دزدی زیر ۱۰۰ میلیون تومان نیز به خوبی و با سرعت رسیدگی کند، خیلی بعید است که شما به پول خود برسید. زندان رفتن فرد کلاهبردار نیز قاعدتا فایده‌ای برای شما ندارد. پس پیشنهاد می‌کنم که در معاملات خود، حساسیت لازم را داشته باشید.